Bescherm jezelf deze winter : meerdere vaccinaties tegen luchtweginfecties voor 65-plussers

Verstopte neuzen, hoesten, lage of hoge koorts... de start van het nieuwe schooljaar betekent voor iedereen de terugkeer van winterkwaaltjes. Elk jaar vaccineren tegen griep is voor de meeste ouderen een reflex geworden, maar de Hoge Gezondheidsraad waarschuwt voor andere aandoeningen van de luchtwegen met mogelijk ernstige gevolgen: COVID-19, waarvan de gevolgen al bekend zijn, pneumokokkeninfecties en RSV, of respiratoir syncytieel virus.

In samenwerking met de Belgische Vereniging van Artsen voor Intensieve Zorgen (SIZ) en de Belgische Vereniging van Pneumologie (BeRS), die de longartsen van het land verenigt, dringt de Raad erop aan dat 65-plussers zich elk jaar laten vaccineren.

Griep-covid-pneumo: hetzelfde doel, dezelfde strijd

Mogelijke complicaties zijn pneumonie of ademhalingsproblemen in het geval van influenza en covid, en meningitis of septikemie in het geval van pneumokokken, wat tot de dood kan leiden. In 2019 stierven in België meer dan 6.000 mensen aan de gevolgen van een infectie van de lagere luchtwegen of longontsteking. Longontsteking is de meest voorkomende doodsoorzaak door infecties in Europa en komt vaker voor bij ouderen.

Een persoon ouder dan 65 heeft 140 tot 340 keer meer risk om aan COVID-19 te sterven dan iemand van 18 tot 29 jaar (HGR 9766). In het geval van ernstige vormen van pneumokokkeninfecties, is het sterftecijfer 12% bij 65-plussers, oplopend tot 24% boven de 85 jaar (HGR 9674). En in België, 90% van de sterfgevallen door complicaties van influenza treedt op bij mensen van 65 jaar en ouder (cijfers van Sciensano).

Leeftijd is daarom een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van ernstige vormen van deze drie ziekten. De Raad kan mensen boven de 65, zelfs als ze in goede gezondheid verkeren, dan ook alleen maar oproepen om zichzelf zoveel mogelijk te beschermen door zich te laten vaccineren.  Voor andere risicogroepen (zwangere vrouwen, diabetici, mensen met obesitas of andere chronische aandoeningen, enz.) zijn meer details te vinden in de HGR-adviezen 9766 (covid), 9767 (influenza) en 9674 (pneumo).

Strijdplan

Aangezien de piek van de besmetting voor deze 3 ziekten gewoonlijk tussen november en januari wordt bereikt, beveelt de Raad het volgende schema aan:

In het geval van vaccinatie tegen griep en COVID-19 steunt de Raad, net als de Wereldgezondheidsorganisatie en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding, het idee om de twee vaccins samen toe te dienen. In dit geval zou eind september-begin oktober het meest geschikte tijdstip zijn.

Sommige virussen, zoals griep en COVID, muteren gemakkelijk, waardoor de vaccins jaarlijks moeten worden aangepast. Bovendien bieden de griep- en COVID-vaccins maximale bescherming gedurende 6 tot 12 maanden, dus jaarlijkse boosters zijn essentieel. Aan de andere kant zijn de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor pneumokokkeninfecties stabieler en biedt het vaccin een veel langere bescherming. De noodzaak van een booster op een bepaald moment moet daarom per geval worden bekeken door een arts, afhankelijk van de risicofactoren van de patiënt.

De wapens

Voor influenza zullen in België alleen quadrivalente vaccins beschikbaar zijn, waarvan sommige in standaarddoses (Alpharix-Tetra®, Vaxigrip Tetra® en Influvac Tetra®, die gebruikt kunnen worden vanaf de leeftijd van 6 maanden) en één in een hogere dosis: Efluelda®, alleen bedoeld voor 65-plussers. Ze beschermen, ten minste gedeeltelijk en vooral voor de ernstigste vormen, tegen vier varianten van het influenzavirus die momenteel in omloop zijn.

Wat covid betreft is er momenteel een vaccin beschikbaar (Pfizer) die is aangepast aan een variant die deze zomer in omloop was. 

Op dit moment zijn er vier vaccins toegelaten tegen pneumokokkeninfecties: Pneumovax 23®, Prevenar13®, Apexxnar® en Vaxneuvance®. De keuze voor het ene of het andere vaccin hangt af van het profiel van de persoon in kwestie (leeftijd, gezondheidstoestand, primaire vaccinatie of booster, enz.) Een bezoek aan de arts is dus essentieel om de balans op te maken.

RSV, een vijand apart

RSV of respiratoir syncytieel virus is een veelvoorkomende ziekte bij kinderen. Vorig jaar was er een opleving van bronchiolitis bij kinderen in ziekenhuizen in het hele land. Maar het is ook een belangrijke oorzaak van luchtweginfecties bij ouderen, met een sterftecijfer van ongeveer 11% als opname in het ziekenhuis noodzakelijk is.

In zijn nieuw advies (HGR 9725) beoordeelde de Hoge Gezondheidsraad het enige RSV-vaccin dat momenteel beschikbaar is in België voor volwassenen van 60 jaar en ouder: Arexvy®. De gegevens over de werkzaamheid van dit vaccin tegen ernstige vormen van de ziekte, vooral bij kwetsbare patiënten, zijn vrij beperkt. Gezien het bekende gevaar van RSV-infectie bij risicopersonen en bij gebrek aan een doeltreffende antivirale behandeling, is de Raad niettemin van mening dat het RSV-vaccin op individuele basis kan worden aangeboden aan patiënten van 60 jaar en ouder die ook minstens één risicofactor voor ernstige RSV-ziekte vertonen.

In dit geval hebben de voordelen van vaccinatie dus betrekking op 60-plussers met ten minste één co-morbiditeit, en niet op alle gezonde 60-plussers. In dit stadium beveelt de Raad echter geen massale vaccinatie voor een hele bevolkingsgroep aan: er is onvoldoende informatie om een dergelijke campagne te overwegen, maar de Raad zal de ontwikkelingen in de epidemiologische gegevens en de klinische doeltreffendheid van deze nieuwe vaccins volgen en zijn voorlopige aanbevelingen zo nodig aanpassen. Er wordt ook gewerkt aan een nieuw advies om jonge kinderen en zwangere vrouwen te beschermen.

Nogmaals, september-oktober is de ideale periode om gevaccineerd te worden tegen RSV. Bij gebrek aan informatie over de duur van de bescherming die het vaccin biedt, kan de Raad zich echter nog niet uitspreken over de vaccinatiefrequentie van het ene jaar op het andere of over de noodzaak van boosterdoses.

In de praktijk

Het vaccin tegen COVID-19 blijft gratis voor iedereen. Vaccins tegen griep en pneumokokkeninfecties kunnen momenteel worden vergoed, soms onder bepaalde voorwaarden. Het geval van het RSV-vaccin wordt nog onderzocht. Neem voor meer informatie contact op met het RIZIV of je ziekenfonds.

De huisarts blijft het referentiepunt voor alle vaccinaties. Na de laatste beslissingen van de regering zou het griepvaccin binnenkort ook kunnen worden toegediend door apothekers, die al gemachtigd zijn om het coronavaccin te injecteren. Deze vernieuwing staat echter nog ter discussie en moet nog bevestigd worden.
 
Voor meer informatie over vaccinatiecampagnes, de beschikbaarheid van vaccins, de organisatie van vaccinatiecentra en deelnemende apothekers kunt u contact opnemen met het AVIQ (Agence Wallonne pour une Qualité de Vie) voor Wallonië, het Departement Zorg voor Vlaanderen, of het COCOM voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
 
De Raad wil van deze gelegenheid gebruik maken om te wijzen op het succes van de grote vaccinatiecampagnes tegen COVID-19 die in het verleden zijn georganiseerd om snel een zo hoog mogelijke vaccinatiegraad voor risicogroepen te bereiken. Deze doelstelling werd bereikt dankzij de coördinatie van alle bevoegde autoriteiten van het land en blijft essentieel, niet alleen voor de bescherming van personen, maar ook om overbelasting van ziekenhuizen tijdens de winterperiode en het risico van uitstel van dringende zorg in geval van een intense epidemie te voorkomen.